تایبهتمهندهكا خوارنێ: هاتنا ههیڤا رهمهزانێ دهلیڤهیه بۆ كێمكرنا سهنگێ و خوارنا ساخلهم
دیدار، نیوار محهمهد سهلیم:
د. ههلات سالح مهجید، تایبهتمهندا خوارنێ د دیدارهكێ بهحس ل چاوانیا خوارنێ ل ههیڤا رهمهزانێ دكهت. ددهته زانین كو رهمهزان دهستپێكهكه خوه فێری خوارنا ساخلهم و كێم خوارنێ بكهن. بزاڤێ بكهن پشتی فتارێ ب ماوهكی هاتنوچوونێ بكهن ل دووڤ پێدڤیاتیێ و خوه گونجاندن ل گهل رهوشا نها ههی ژ بهر كو ههر خوه ببیته قهدهغهیا هاتنوچوونێ ژی ههر بزاڤێ بكهن هندهك هاتنوچوونێ بكهن. ڤهخوارنا ئاڤێ زێده كهن فێقی و كهسكاتی گهلهك بخۆن خوه ژ خوارنێن ب دوهن و شرین بدهنه پاش.
ئهڤرۆ: رهمهزانێ چ پهیوهندی ب خوارنێ ڤه ههیه؟
د. ههلات: رهمهزان دهستپێكهكا باشه بۆ مرۆڤان، هندهكان دڤێت كێشا خوه كێم بكهن و هندهكان ژی دڤێت خوارنهكا ساخلهم بخۆن و خۆ فێری وێ چهندێ بكهن ژ بهر كو نها گهلهك ژ سیستهمێن كێمكرنا سهنگێ دبێژن ب رۆژی به، ئانكو نیڤ رۆژێ خوارنێ بخۆ و نیڤێ ژی نهخۆ. گهلهك یا گرنگه ژی مرۆڤێ ب رۆژی خوارنا ساخلهم بخۆت، دا لهشێ وی یێ ساخلهم بیت و بشێت رۆژیا خوه تهمام بكهت.
ئهڤرۆ: د دهمهكی دا رۆژی ئامرازهكه بۆ زهعیف بوونێ، بهلێ پتریا كهسان ل ڤێ ههیڤێ كێشا خوه زێده دكهن؟
د. ههلات: رۆژی یا یا باشه، بهلێ مهعنا وێ نهئهوه دهما بۆ دهمێ فتارێ ههر تشتێ ڤیا دێ خۆن. فتارێ بههرا ههموو رۆژێ دخۆن و شیریناهیا ژی گهلهك دخۆن و لڤینێن وان گهلهك د كێمن. پشتی خوارن و شرینا د روونن و لڤین نینن دێ قهلهو بن. پێدڤیه مرۆڤێن رۆژیگر شرینی گهلهك كێم بكهن و شهربهتێن ل بازاری ژی ههین خوه ژێ بدهنه پاش، چونكو دبیت گهلهك شهكر د ناڤ دا بیت باشتره شهربهتهكا سرۆشتی ل مال دروست بكهن یان ئاڤهماستهكێ یان ئاڤهكێ ڤهخۆن. ئهڤ شهكره ههموو ژ لهشێ ته زێده دبیت و لڤینن نینن دێ بیته قهلهوی.
ڤهخوارنا ئاڤێ ل بهری و د ناڤ خوارنێ دا چو ئاریشه نینن، بهلێ باشیا ئاڤێ ل بهری خوارنێ ئهوه كو رێ نادهت گهلهك خوارنێ بخۆی. ههكه ههموو تشت ب قهداره بیت گهلهك باشه.
ههكه ههر شرینی ژی خوار بلا ئهو بن یێن ژ شیرێ دهێنه چێكرن چونكو جوداهیهكا مهزن یا ههی ل گهل ئهوێن ژ شهكر و شیرهیێ دهێنه چێكرن گهلهك د خرابن. هندی شهكرا سپی زێدهتر بیت رێژا قهلهویێ زێدهتره.
ئهڤرۆ: تو شیرهتێ ل رۆژیگران دكهیی فتارهكا چاوان بكهن؟
د. ههلات: فتاره باشتره ب قهسپهكێ و شهربهتهكا سرۆشتی، قهسپ گهلهك یا باشه چونكو مێشك و لهش ب شهكرێ كار دكهن ئهو قهسپ دێ بیته ئهگهر و كو لهش و مێشك ب دروستی كارێ خوه بكهن و هێزێ دهته وان. باشتره قهسپ و پهرداغهكا شیری بیت و پاشان ژی نڤێژا خوه بكهی، بێهنا خوه ڤهدهی دا لهش بهرههڤیا خورانێ بكهت و ئهنزیمان ژێك جودا بكهت. ئهڤ تشته گهلهك ل دهف مه یێ كێمه بهلێ هندهك ل دووڤ ڤی سیستهمی دچن. پاشان ژی شوربهكا گهرم ڤهخۆی و پاشان ژی دهست ب خوارنا خوه بكهی. ل پشتی دهمژمێر 10:00 ژی بزاڤێ بكهی هندهك فێقی بخۆی، د ناڤبهرا ڤێ ژی دا بزاڤێ بكهی گهلهك ئاڤێ ڤهخۆی. ههر چهنده دنیا نه گهلهك یا گهرمه بهلێ باشتره دا كارتێكرنێ ل گولچیسكان نهكهت.
ئهڤرۆ: لهش پێدڤی ب چهند ئاڤێ یه دا قهرهبوویا دهمێ رۆژیێ بكهت؟
د. ههلات: بۆ پێدڤیاتیا ئاڤێ، لهشهك ژ لهشهكی یێ جودایه. هندهك كهس پێدڤی ب دو لیترانه، بهلێ ئهڤێن قهلهو و گر پێدڤی ب سێ لیترێن ئاڤێ یه. ههكه بشێن ههشت پهرداغێن ئاڤێ ڤهخۆن گهلهك باشه. یا باشتر ئهوه ههر ئاڤێ ڤهخۆت، ههتا بزانیت دهست ئاڤا وی یا زراف یا زهلاله و زهر نهمایه.
ئهڤر: بۆ پاشیڤێ چ باشه بهێته خوارن؟
د. ههلات: ئهو تشت د باشن یێ گهلهك د مهعدهی دا دمینن وهكو نانێ رهش و سپیاتی و باقلك وهكو نیسك و نوك و فاسولی. تشتێ ب دوهن و گهلهك شرین نهخۆ، دا پێدڤی ب ئاڤێ نهبی و خوه پتر بگری. هندی بێژینه خهلكی برنجێ ژی نهخۆن دێ ههر خۆن، بهلێ بلا ل گهل ڤان كهرستان بن، بهلێ بلا خوه ژ تشتێ دوهنی و گوشتی بدهنه پاش. ههكه چهند رۆژێن دهستپێكێ ل سهر ڤی سیستهمی بچن دێ فێر بن. خوارنێن قهلاندی گهلهك كارتێكرن یا ل سهر قهلهویێ ههیی، ههڤجا ب گۆرهی زێدهیا خوارنێ. هندهك گهلهك دخۆن ئهو پشتی رهمهزانێ گهلهك قهلهو دبن. ئهو دشێن ل شوونا قهلاندنێ بكهلینن.
ئهڤرۆ: ئهڤه بۆ ژنا دوگیان ژی ههر وهسایه؟
د. ههلات: ژنا دوگیان ژی بلا ئاگههداری خوه بیت، رامانا وێ ئهو نینه كو یا دوگیانه دێ گهلهك ب زێدهتر خۆت. ب تنێ سهد ههتا دوسهد غورامهكێ، زێدهتر دێ خۆت ژ بهر زارۆیی.
ئهڤرۆ: تووشبوویێن كۆرۆنایێ چاوان سهرهدهریێ ل گهل رۆژیێ بكهن؟
د. ههلات: ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ ژی وهكو ههر ڤایرۆسهكێ دی یه و نهخۆشیهكێ یه. یێ شیانێن گرتنێ ههبن و نیشان نهبن ب رهنگهكێ سرۆشتی دێ رۆژیا خوه گریت و یێ شیان ژی نهبن بهێن تهنگی یان ههر كارتێكرنهكا دی یا نهرێنی وهكو ل سهر ئوكسجینێ بیت یان ههناسا دهستكرد ل وی دهمی ئهو ب خوه نهشێن رۆژیێ بگرن. نوشدار ل دووڤ رهوشا نهخۆشی دێ بڕیارێ ل سهر رۆژی گرتن و نهگرتنا تاكی دهت.
ئهڤرۆ: ههكه د بڤێت تشتهكێ دی بێژی؟
د. ههلات: رهمهزان دهستپێكهكه خوه فێری خوارنا ساخلهم و كێم خوارنێ بكهن. بزاڤێ بكهن پشتی فتارێ ب ماوهكی هاتنوچوونێ بكهن ل دووڤ پێدڤیاتیێ و خوه گونجاندن ل گهل رهوشا نها ههی ژ بهر كو ههر خوه ببیته قهدهغهیا هاتنوچوونێ ژی ههر بزاڤێ بكهن هندهك هاتنوچوونێ بكهن. ڤهخوارنا ئاڤێ زێده كهن فێقی و كهسكاتی گهلهك بخۆن خوه ژ خوارنێن ب دوهن و شرین بدهنه پاش.
